De watermolen, gehucht Watermolen

Monument en landschap: K.B. van 4 juli 1975

Situering

De eeuwenoude watermolen ligt op de Witte Nete op het gehucht Watermolen. Ongeveer 100 meter voor de molen splitst die in twee armen om zowat 500 meter voorbij de molen weer samen te vloeien. De graanwatermolen ligt op de zuidelijke arm. Op de noordelijke arm van de Witte Nete maalde tot omstreeks 1910 een olieslagmolen. Waren de graanwatermolen (en de olieslagmolen) vanaf hun ontstaan eigendom van de dorpsheer?

Historiek

Men vermoedt dat het herengoed van Retie met de ‘cleyn hoeve en de groote hoeve met de watermolens’ voortgekomen is van de benedictijnerabdij van Corbie. Zeker is dat de molen al in 1658 wordt vermeld. Een oorkonde uit het archief van de abdij van Tongerlo vermeldt namelijk Cornelis Lenaerts dat jaar als molenaar op de watermolen van Retie. In 1765 werd de houten molen vervangen door de huidige bakstenen molen. Het is een onderslagmolen (het water stoot onderaan tegen de schoepen van het rad en doet het achterwaarts draaien) met een metalen waterrad met houten schoepen en een metalen maalinstallatie in het bakstenen molenhuis met schilddak. De molenaarswoning stond destijds op de plaats van de huidige woning met verbruikerszaal (Watermolen nr. 10) ten N.W. van de molenvijver. In 1795 stelde de Franse Revolutie een einde aan de ‘heerlijke’ rechten. De twee watermolens kwamen in 1799 in het bezit van rentenier Désiré Van der Schriek uit Leuven, nadien van de familie d’Yve de Bavay uit Bois-de- Lessines. In de tweede helft van de 19de eeuw was vooral de molenaarsfamilie Raeymaekers betrokken als molenaar-huurder van de watermolens. In 1913 werd molenaar Jan Quets de nieuwe eigenaar. Na zijn overlijden in 1944 nam zijn zoon Albert Bert Quets het bedrijf over tot hij in 1970 ermee stopte wegens te zware onderhoudskosten. In 1999-2000 werd de graanwatermolen grondig gerestaureerd en kreeg de molen ook een nieuw leien dak. Momenteel zijn molenaar Staf Stessens en zijn echtgenote Juliette Stessens eigenaar van de draai- en maalvaardige watermolen. Bezoekers kunnen de molen elke laatste zondag van de maand tussen 14 en 17 uur in werking meemaken. Op andere dagen na afspraak met de eigenaar.