De pastorie, Passtraat

Monument en dorpsgezicht (buitengevel, toegangsdreef, vest, tuin): K.B. van 16 januari 1987

Historiek

De pastorie werd in 1696 gebouwd in opdracht van prelaat Crils van de norbertijnenabdij van Tongerlo. De Retiese Sint-Martinusparochie werd tot aan de Franse Revolutie bediend door de Norbertijnen, de ‘Witheren’ van Tongerlo, nadien door seculiere of ‘zwarte’ pastoors.

Het centrale kerngebouw en de twee zijvleugels, die er in de 18de eeuw werden aangebouwd, zijn omringd door een ruime tuin en een vest (brede gracht). De voorgevel is in neoclassicistische stijl, zij- en achtergevels zijn in de traditionele landelijke stijl. Alle gevels werden opgetrokken in baksteen. In 1910 werd de voorgevel – naar de mode van die tijd – bekleed met een cementbezetting. In 1995 werd de buitengevel gerestaureerd. Tot in 1719 liep een prachtige lindedreef vanuit de Passtraat naar de ijzeren toegangspoort. Ca. 1861 werd de oude – vermoedelijk houten – toegangsbrug vervangen door de huidige stenen korfboogbrug. Die toegangsweg heette De Dreef, zo genoemd naar de herberg In de Dreef van molenaar Karel Raeymaekers in de Passtraat. In 1797 (Franse Bewind) moesten de Norbertijnen de pastorie verlaten en werd het gebouw korte tijd als gendarmerie gebruikt. In 1799 werd de pastorie openbaar verkocht door het Franse Bewind te Antwerpen. Met een zekere Vangrimbergen als ‘stroman’, kocht maire (burgemeester) Pieter Jan Van den Eynde de pastorie  voor 455.000 gedevalueerde Franse frank. In 1808 verkocht hij ze door aan de gemeente Retie voor 4.000 frank: het bedrag van de reparaties uitgevoerd als gevolg van de orkaan die woedde op 9 november 1800. De schattingsprijs bedroeg 10.700 frank. Het ‘pastoorsgoed’ buiten de vest gelegen, werd door een Retiese brouwersfamilie gekocht en in bezit genomen. In 1814 konden de pastoors opnieuw hun woonst betrekken. Zij zouden er blijven tot in 1984. Kort na de restauratie van 1995 diende de pastorie als politiecommissariaat. In het jaar 2000 kreeg er ook de Retiese Heemkundige Kring ‘Zeven Neten’ vzw een onderkomen.